Cognitieve gedragstherapie bij allochtonen: een cultuur sensitieve benadering

(Wetenschappelijk onderzoek van: HARRY VAN ELS, JEROEN KNIPSCHEER)

Allochtonen en de ggz: een moeizame relatie?

Etnische minderheidsgroepen hebben niet alleen een groter risico op angst en depressie, ze lopen ook risico een minder gepaste zorg voor hun mentale problemen te ontvangen (Alegria et al., 2008; Young, Klap, Sherbourne, & Wells, 2001). Allochtone cliënten vertonen bijvoorbeeld specifiek hulpzoekgedrag (Knipscheer & Kleber, 2005, Knipscheer & Kleber, 2008) waardoor de ggz onvoldoende of pas in een laat stadium wordt bereikt.

allochtonen lijken de weg naar de ggz gevonden te hebben en psychische problemen zijn niet langer taboe, maar er zijn nog veel verschillen tussen, en binnen, de culturele groepen in zorgconsumptie, en nog altijd zijn er onvoldoende betrouwbare cijfers (de Jong, 2010).

Behandeling

Zoals hierboven is opgemerkt, leidt behandeling verlenen aan (niet-westerse) allochtonen veelal tot knelpunten in doeltreffendheid. Psychotherapeutische interventies zijn niet evidence-based voor allochtone groepen, en de behandelingen worden vaak gekenmerkt door hoge no-show- en drop-out-cijfers. Zijn er dan aanpassingen nodig die het succesvol uitvoeren van CGT bij allochtonen mogelijk maken? Een relevante en actuele vraag voor de huidige Nederlandse geestelijke gezondheidszorg. Daar is gemiddeld ruim 15 procent van de cliënten allochtoon, maar kent een stad als Utrecht meer dan 40 procent allochtone ggz-cliënten, terwijl de overgrote meerderheid van de Nederlandse psychologen, psychiaters en psychotherapeuten autochtoon is.

Op welke manier is een cultuursensitieve aanpak effectief toe te passen binnen een individuele cognitieve gedragstherapie?

Tabel 1 Het gedragstherapeutische proces anno 2015, zoals gebruikelijk in de GGZ.

Intake door psycholoog of psychiater	Psychiatrische klachten en problemen inventariseren Biografie en levensomstandigheden in kaart brengen DSM-classificatie Hulpvraag en behandeldoel formuleren, in overleg met de patiënt Behandelplan maken
Behandeling door cognitief gedragstherapeut	Richtlijn behandeling
Evaluatie en afsluiting	Klachten meten en behandeling evalueren op resultaat Periode na behandeling voorbereiden Behandeling afsluiten

Deze werkwijze past goed bij het merendeel van de patiënten van nu: de behandeldoelen, protocollen en technieken van de cognitieve gedragstherapie sluiten goed aan bij hun klachten en hulpvraag. Maar past deze behandelmethode wel bij niet westers patiënten?

Kloof overbruggen tussen westers en niet-westers ziekteverklaringsmodel

De migrant is namelijk niet geprotoprofessionaliseerd, beleeft zijn klachten anders, en heeft eigen cultureel bepaalde opvattingen over zijn klachten, ziekte en de oplossingen daarvoor.

Cultuursensitieve exploratie en onderhandeling

Dit onderhandelingsmodel spreekt ons aan. Voordat de therapeut na de intakefase kan gaan behandelen, is er werk aan de winkel. Het verklaringsmodel van de patiënt moet aan die patiënt ontlokt worden (Colijn & Braakman, 2010, p. 447). Er moet duidelijkheid komen over de culturele betekenis en achtergronden van de klachten.

Tijdsbalk maken, samen met de patiënt

Op de tijdsbalk komen boven de streep de momenten waarop de klachten begonnen en erger werden, en onder de streep de life events (migratiegeschiedenis, huwelijk, enzovoort) en tegenslagen (overlijden familieleden, ziekte, conflict met werkgever, ontslag, enzovoort).

Verklaringsmodel patiënt en familie

De therapeut moet het verklaringsmodel aan de patiënt ‘ontlokken’. Wat is er volgens de patiënt aan de hand? Ligt de oorzaak binnen of buiten hem? Hierbij bepaalt de patiënt hoeveel invloed (in procenten) de verschillende factoren hebben of hebben gehad op zijn klachten. Ziet hij het herstelproces als iets passiefs of als iets actiefs? Welke (lichamelijke) klacht ervaart hijzelf als het ergst?

Verklaringsmodel therapeut en psycho-educatie

Aan de hand van de aanmeldingsklachten geeft de therapeut zijn verklaringsmodel (in feite een korte holistische theorie): klachten, oorzakelijke factoren en diagnose. Psycho-educatie over de klachten sluit hier goed bij aan.

Wat heeft CGT te bieden?

Met het familielid wordt bekeken welke ondersteuning de familie kan geven, en welke rol de familie kan spelen bij het oplossen van de problemen of de (rol)conflicten waarmee de patiënt worstelt.

Onderhandelen en behandelplan

Door de hiervoor beschreven stappen te doorlopen, ontstaat er meestal een basale overeenstemming, dat de klachten kunnen verminderen door de CGT-behandeling.

Tabel 2 Het gedragstherapeutisch proces bij andere culturen

Cultuursensitieve exploratie en onderhandeling in enkele sessies door cognitief gedragstherapeut​

Intake door psycholoog of psychiater	Psychiatrische klachten en problemen inventariseren Biografie en levensomstandigheden in kaart brengen DSM-classificatie
Cultuursensitieve exploratie en onderhandeling in enkele sessies door cognitief gedragstherapeut	Verklaringsmodel van patiënt (culturele betekenis en achtergronden van de klachten, condición migrante) Partner of familielid uitnodigen voor een sessie Verklaringsmodel therapeut en psycho-educatie Rationale van de CGT-behandeling uitleggen Onderhandelen over gemeenschappelijk doel en behandelplan
Behandeling door cognitief gedragstherapeut	Richtlijn behandeling
Evaluatie en afsluiting	Klachten meten en behandeling evalueren op resultaat Periode na behandeling voorbereiden Behandeling afsluiten

Na de fase van cultuursensitieve exploratie en onderhandeling kan de richtlijn behandeling starten.
Bron

Benieuwd naar de werkwijze van Dinamocoaching?

Stuur dan een mail naar: info @dinamocoaching.nl

Afspraak binnen 10 dagen.

Geen eigen risico, geen dossiervorming en vergoeding mogelijk via aanvullende verzekering.

Vergoeding zorgverzekeraar

Raad